[EBOOK] ĐẠI CƯƠNG VỀ NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG (INTRODUCTION TO PERMACULTURE), BILL MOLLISON AND RENY MIA SLAY, NGƯỜI DỊCH: HOÀNG VĂN ĐỨC, NXB NÔNG NGHIỆP

Tên sách nguyên bản "PERMACULTURE" (Introduction to Permaculture) là một từ mới ghép hai gốc latinh Permanens (tồn tại lâu dài) và cultura (canh tác).

Chúng tôi chưa tìm được cụm từ Việt Nam nào hoàn toàn chính xác để dịch từ này, tạm dùng thuật ngữ mang ý nghĩa tương tự với PERMACULTURE của Bill Mollison bắt đầu được sử dụng ở Việt Nam mấy năm gần đây: NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG, viết tắt là NNBV.

Nông nghiệp bền vững là tiền đề và điều kiện cho định cư. Nếu không thiết lập được một hệ thống sản xuất nông nghiệp ổn định vững vàng tồn tại lâu dài, đáp ứng nhu cầu mọi mặt của nông hộ (thức ăn cho người và gia súc, ở, mặc, vật liệu xây dựng và sửa sang nhà cửa, vật liệu cho nghề thủ công của các thành phần trong nông hộ, và một hệ sinh thái tốt lành làm môi trường sống cho con người), thì người nông dân phải bỏ mảnh đất, di cư đến một nơi khác. Ở các vùng định canh lâu đời trên các lãnh thổ nước ta, đặc biệt là ở các miền châu thổ tam giác nông dân ta kiến tạo những hệ nông nghiệp bền vững trù phú, tồn tại qua nhiều thế kỷ (trên 10 thế kỷ ở đồng bằng Sông Hồng), nuôi sống một mật độ dân số cao bậc nhất thế giới.

Hệ canh tác trong nền nông nghiệp truyền thống là một tổ hợp cây trồng phong phú được phân bố theo một công thức nhất định: lúa và hoa màu ngắn ngày, thường chiếm diện tích lớn, được trồng trên đồng ruộng; cây lâu năm cây lưu niên - cây ăn quả, cây vật liệu, cây công nghiệp - trồng cạnh nhà, gần nhà, thành vườn, đám cây, hàng rào, tạo thành một cù lao thường xanh quanh năm bao bọc và che chở nhà ở. Chức năng sản xuất và sinh sản của môi trường đồng ruộng được bảo vệ và sử dụng tới mức tối ưu : cấy lúa ; cung cấp cua ốc, tôm tép, khẩu phần protein động vật hàng ngày của nông hộ ; thả vịt sau thu hoạch lúa. Mỗi cây đều dùng vào nhiều mục đích : luỹ tre, che nắng phía tây và gió bấc mùa đông, làm hàng rào kiên cố kín đáo, cung cấp vật liệu làm nhà và vật liệu đan lát cốt, vách, phên, rổ rá, cho hoạt động thủ công của cả nông hộ ; cây mít, cây nhãn cho quả và gỗ quý làm nhà và gường phản ; hàng gai bẻ cây bóc bẹ lấy sợi đan lưới, túi, lõi làm củi đun, lá làm bánh gai ; vườn dâu hái lá nuôi tằm ươm tơ dệt lụa và lấy nhộng làm thức ăn... Tất cả các loài cây lâu năm đều có chức năng sinh thái, thanh lọc không khí, điều hòa nhiệt độ. Nằm trong ở sinh thái đó là nếp nhà của nông hộ hướng về đông nam, thoáng đãng, một gian hai chái trông ra sân. Sát hiên là một hàng cau che nắng đứng mà vẫn để nắng chếch chiếu vào sân để phơi giống. Ở một gốc sân là hệ hứng nước mưa từ mái nhà, để ăn. Cuối sân là ao nuôi cá và nước rửa. Bờ ao trồng chanh, trồng mướp v.v... Trong hệ nông nghiệp bền vững hướng về tự túc và trao đổi hàng hoá sản phẩm trong địa phương, người nông dân không chỉ làm đồng ruộng vườn tược, mà còn là người xây dựng nhà cửa, đống đồ đạc và thợ thủ công ; hộ định canh cung cấp công ăn việc làm cho tất cả các thành viên trong nông hộ : trẻ em có thể tham gia đan lát, phụ nữ trồng dâu nuôi tằm, dệt vải, người già se gai đan lưới đan túi. Trong những năm 30 và 40, tầm tang là một nghề xếp ngay sau nghê trồng lúa, chuyên do phụ nữ đảm nhận : "nông tang" là nội dung chính của nông nghiệp ; mỗi miền Bắc Trung Nam đều có hàng chục trung tâm tơ lụa tập trung hàng do các nông hộ sản xuất. Với tầm tang và nghề dệt bông thủ công, cách đây nửa thế kỷ, dân ta đã tự túc về mặc.

Ngoài vùng đồng bằng, ở những địa bàn khác điều kiện thổ nhưỡng địa hình khác, đều có những hệ nông nghiệp bền vững vận hành với những hộ canh tác thích hợp, sử dụng tài nguyên sinh học địa phương.

Các nhà kinh tế thường chỉ thấy nông sản có giá trị hàng hóa. Nhà nông học thường chỉ nghiên cứu một số cây lương thực lúa gạo, ngô) và một số cây công nghệ, rất hạn chế, chỉ đánh giá một loài cây về năng suất nông sản hàng hóa ; không để ý đến tiềm năng mọi mặt của tài nguyên ; cây vật liệu , cây hàng rào, cây cảnh quan, cây bóng mát không được chú ý. Chương trình kiến thiết nông thôn chỉ lo đến các công trình kiến trúc, đường sá và công trình thủy lợi, ao, bể nước mưa, cảnh trí không được biết đến. Mỗi ngành đứng riêng ở vị trí của mình nghiên cứu từng yếu tố riêng lẻ.

Trong tác phẩm Permaculture, Bill Mollỉson quan niệm quán triệt nông nghiệp bền vững là một tổng thể trong đó mọi yếu tố cấu thành đều liên hệ với nhau, sự vận động và tác dụng của hệ thống vượt trên tổng của các hợp phần tạo nên nó. Đó là một nhận thức quan trọng giúp ta hiểu được sự vận động và giá trị của một hệ thống, nắm được những nguyên lý chi phối sự vận hành ; giúp ta trong việc nghiên cứu các hệ định cư cổ truyền thu thập kinh nghiệm và kiến thức để xây dựng những hệ định cư mới trên hơn 11 triệu ha đất hoang đồi núi - hậu quả của du canh - ở miền trung du và thượng lưu.

Bạn đọc Việt Nam nên lưu ý quyển sách này viết ở Tasmania (và miền Nam Oxtrâylia), ở vĩ tuyến 40° Nam bán cầu ; tài nguyên sinh học sử dụng khác với nước ta, và chu kỳ thời tiết trong năm không khớp với Bắc bán cầu.

[EBOOK] ĐẠI CƯƠNG VỀ NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG (INTRODUCTION TO PERMACULTURE), BILL MOLLISON AND RENY MIA SLAY, NGƯỜI DỊCH: HOÀNG VĂN ĐỨC, NXB NÔNG NGHIỆP

Quý bạn đọc có thể tải ebook trên về TẠI ĐÂY.

Từ khoá: ebook, giáo trình, nông nghiệp bền vững, nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp tiên tiến, permaculture, nông nghiệp canh tác bền vững